Οι τροφικές λοιμώξεις ή ασθένειες που προκαλούνται από μικρόβια που εισχωρούν σε τροφές

Τι είναι η Τροφική Λοίμωξη; Έχεις αναρωτηθεί ποτέ, γιατί ένας τοίχος με υγρασία αρχίζει μετά από λίγο να αποκτάει κηλίδες σε πράσινο σκούρο ή μαύρο χρώμα με τη χαρακτηριστική μυρωδιά της μούχλας; Μήπως, πάλι, προσπάθησες ποτέ σου να εξηγήσεις, γιατί αν αφήσουμε να πέσουν μικρά κομματάκια από λαχανικά ή άλλες τροφές μέσα στο νεροχύτη χωρίς να τις καθαρίσουμε, το σιφόνι θα αρχίσει να μυρίζει άσχημα μέσα σε λίγες μόνον ώρες; Η απάντηση είναι απλή. Γύρω μας υπάρχουν χιλιάδες μικρό-οργανισμοί που είναι αδύνατον να τους ξεχωρίσουμε με γυμνό μάτι, κι όμως ζουν και αναπτύσσονται –και μάλιστα με τεράστια ταχύτητα- χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε. Όταν λοιπόν «μια αποικία» από τέτοιους μικρό-οργανισμούς εγκατασταθεί στην επιφάνεια ενός τοίχου, τότε θα αρχίσει να πολλαπλασιάζεται, και με τον καιρό θα κάνει αισθητή την παρουσία του με τη μορφή που περιγράψαμε. Στην περίπτωση του νεροχύτη βέβαια, ίσως να μην μπορέσουμε ποτέ να διακρίνουμε αυτά τα μικρόβια, όμως η δυσοσμία δεν θα παύει να μας το υπενθυμίζει, μέχρις ότου να τους εξοντώσουμε με ένα δραστικό μικροβιοκτόνο καθαριστικό. Τέτοιοι μικρό-οργανισμοί ή μικρόβια, ζουν παντού γύρω μας. Επάνω στα φυτά και στο χώμα που διατηρούμε στις γλάστρες μας, στο δέρμα των κατοικίδιων που φιλοξενούμε στο σπίτι μας, ακόμη και μέσα στον ίδιο τον οργανισμό μας, χωρίς φυσικά να είναι όλοι τους επιβλαβείς για την υγεία μας. Για να ξεχωρίσουμε λοιπόν εκείνα τα μικρόβια που είναι επιβλαβή, στο εξής θα τα αποκαλούμε παθογόνα μικρόβια. Όταν ένας τέτοιος παθογόνος μικρό-οργανισμός εισχωρήσει σε τροφές που βρίσκονται στο τραπέζι ή στο ψυγείο μας, τότε θα βρει πρόσφορο έδαφος για να αναπτυχθεί, με αποτέλεσμα να προκαλέσει την Τροφική Λοίμωξη ή γνωστότερη σε όλους μας τροφική δηλητηρίαση, με πολύ ενοχλητικά συμπτώματα όπώς ναυτία, διάρροια, και πόνος στο στομάχι. Μια τέτοια ασθένεια μπορεί να μας κρατήσει, για μια ή δύο μέρες μακριά από το σχολείο, το γυμναστήριο ή άλλες αγαπημένες δραστηριότητες. Αν μάλιστα συμβαίνουν, ταυτόχρονα, και ένα ή περισσότερα από τα παρακάτω: Καταπόνηση του οργανισμού εξ’ αιτίας της υπερβολικής σωματικής άσκησης Κακές διατροφικές συνήθειες (συνεχής κατανάλωση τροφών με χαμηλή διατροφική αξία που έχουν υποστεί βιομηχανική επεξεργασία και περιέχουν συντηρητικά) Βεβαρημένο ιστορικό ασθενειών κατά το πρόσφατο παρελθόν τότε ενδέχεται να μας ταλαιπωρήσει για περισσότερες ημέρες και να προκαλέσει σοβαρές επιπτώσεις στην υγεία μας. Σε ποιες τροφές αναπτύσσονται οι παθογόνοι μικρό-οργανισμοί; Τέτοιους παθογόνους μικρό-οργανισμούς μπορούμε να συναντήσουμε σχεδόν σε κάθε είδος φαγητού. Οι εργαστηριακές έρευνες ωστόσο έδειξαν ότι έχουν μια ιδιαίτερη αδυναμία σε ζωικές τροφές που περιέχουν μεγάλο ποσοστό πρωτεϊνών, π.χ. το κρέας, τα πουλερικά, τα θαλασσινά, τα αυγά και ιδιαίτερα τα γαλακτοκομικά προϊόντα, όπως επίσης και σε δημητριακά που περιέχουν υψηλό ποσοστό πρωτεΐνης, (π.χ. φασόλια και σιτηρά). Ευτυχώς όμως, τις περισσότερες φορές, οι τροφικές λοιμώξεις μπορούν εύκολα να αποτραπούν, αρκεί να τηρούμε ορισμένους βασικούς κανόνες υγιεινής. Για παράδειγμα, το σωστό μαγείρεμα και η καλή συντήρηση των τροφών, συνήθως λειτουργούν ως ασπίδα ενάντια στην εισβολή και ανάπτυξη τέτοιων παθογόνων οργανισμών. Ακόμη, όταν τηρούμε με συνέπεια, τους σωστούς κανόνες υγιεινής, τότε σίγουρα ελαχιστοποιούμε τις πιθανότητες να προσβληθούμε από κάποια μορφή τροφικής λοίμωξης, γι’ αυτό στη συνέχεια, θα αναφερθούμε εκτενέστερα στους κανόνες πρόληψης Πώς εισχωρούν στις τροφές οι παθογόνοι μικρό-οργανισμοί Κατ’ αρχήν είναι πολύ πιθανό να έχουν ήδη εισβάλει στην τροφή, πριν ακόμη την αγοράσουμε. Για παράδειγμα, ούτε το ωμό κρέας ή ψάρι αλλά ούτε και το μαρούλι ή οι ντομάτες είναι αποστειρωμένες όταν τις διαλέγουμε στο ράφι του supermarket. Επίσης, μπορεί να τους συναντήσουμε σε κάποια φαγητά που τα αγοράζουμε προ-μαγειρευμένα και στη συνέχεια τα διατηρούμε στο ψυγείο μέχρι να τα ζεστάνουμε (π.χ. μια προ-ψημένη ζαμπονοτυρόπιτα ή πίτσα). Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να συμβαίνουν τα εξής: είτε να έχουν εισχωρήσει τα μικρόβια μέσα στις πρώτες ύλες (για παράδειγμα προϋπήρχαν παθογόνα μικρόβια στο τυρί ή τα ωμά αλλαντικά που χρησιμοποιήθηκαν για να φτιαχτεί η πίτσα), είτε γιατί όταν τη βγάλαμε από το ψυγείο, έμεινε για αρκετή ώρα εκτεθειμένη στην ατμόσφαιρα και ήλθε σε επαφή με κάποια εστία μόλυνσης. Πότε υπάρχει αυξημένος κίνδυνος να προσβληθούμε; Τα μικρόβια πολλαπλασιάζονται με ραγδαία ταχύτητα όταν βρίσκονται σε περιβάλλον που επικρατεί θερμοκρασία δωματίου. Η χρυσή λοιπόν συμβουλή είναι: «Πάντοτε να διατηρούμε ένα κρύο φαγητό ΚΡΥΟ και ένα ζεστό φαγητό ΖΕΣΤΟ».Αν για παράδειγμα, το μεσημέρι υπάρχει μέσα στην κατσαρόλα μια μερίδα μοσχαράκι με σάλτσα μανιτάρια και προτιμάμε να το φάμε την επόμενη μέρα, τότε θα πρέπει οπωσδήποτε να το αδειάσουμε σε ένα μπολ ή άλλο σκεύος (κατά προτίμηση γυάλινο) και να το τοποθετήσουμε μέσα στο ψυγείο αφού βεβαιωθούμε ότι είναι πολύ καλά σκεπασμένο. Αν πάλι, θέλουμε να το προσφέρουμε στο φίλο μας που θα μας επισκεφθεί μεθαύριο το βράδυ ή σε τρεις μέρες, τότε πρέπει απαραιτήτως να βάλουμε το φαγητό στην κατάψυξη, αφού πρώτα το σκεπάσουμε καλά με υλικό που δεν έχει ξαναχρησιμοποιηθεί (π.χ. με ένα αλουμινόχαρτο και όχι με ένα πλαστικό καπάκι που μπορεί να είχε πλυθεί πρόχειρα ύστερα από προηγούμενη επαφή με άλλες τροφές). Προς θεού, αν για κάποιο λόγο είμαστε υποχρεωμένοι να το βάλουμε ξεσκέπαστο στο ψυγείο ή στην κατάψυξη, θα πρέπει να προσέξουμε ώστε να μην ακουμπά επάνω σε άλλες ωμές τροφές. Ποια μικρόβια είναι υπεύθυνα για τις Τροφικές Λοιμώξεις; Ορισμένες ομάδες μικροβίων είναι δυνατόν να προκαλέσουν σοβαρότερες παθήσεις από κάποια άλλα, που κυκλοφορούν ελεύθερα στο περιβάλλον. Ανάμεσα στα πιο επικίνδυνα θα διακρίνουμε: Το Καμπυλοβακτηρίδιο του εντέρου που συναντάται στο εντερικό σύστημα απόβλητα. Μεταδίδεται κυρίως από το μολυσμένο νερό και το αλλοιωμένο γάλα. Το κλωστηρίδιο της αλλαντιάσεως που το βρίσκουμε στο χώμα, στα φυτά και το εντερικό σύστημα των ζώων και μεταδίδεται από αλλοιωμένα αλλαντικά ή φαγητά που δεν φυλάσσονται σε σωστή θερμοκρασία Τα κολοβακτηρίδια που συναντώνται σε όλα τα προηγούμενα και στο μη χλωριωμένο νερό και μεταδίδεται από αλλοιωμένους χυμούς φρούτων, ωμά λαχανικά και την ανθρώπινη επαφή. Η σαλμονέλα ενδέχεται να ανιχνευθεί και σε ωμά αυγά και μεταδίδεται από τα κακομαγειρεμένα πουλερικά, αυγά και γαλακτοκομικά και μπαγιάτικα θαλασσινά και αλλαντικά. Ο Στρεπτόκοκκος που συναντάται στον ανθρώπινο οργανισμό και κυρίως στην κοιλότητα της μύτης, στο λαιμό, στο σάλιο, το αίμα και τα κόπρανα, μεταδίδεται κυρίως με την ανθρώπινη επαφή και ανάλογα με το σημείο του σώματος που θα εγκατασταθεί μπορεί να προκαλέσει ποικίλες σοβαρές ενοχλήσεις. Η μονογενής λιστέρια που συναντάται στο εντερικό σύστημα ανθρώπων και ζώων, σε ωμά λαχανικά και βιομηχανικά επεξεργασμένες τροφές (π.χ. αλλοιωμένες κονσέρβες και αλλαντικά) και μεταδίδεται από τα μαλακά τυριά, από μπαγιάτικα παγωτά ή παγωτά που έμειναν αρκετές ώρες εκτός ψυγείου και μετά τα ξαναβάλαμε στην κατάψυξη. Η συγκέλα που συναντάται κυρίως στο ανθρώπινο εντερικό σύστημα και σπανιότερα σε άλλους ζωντανούς οργανισμούς και μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο σε βρώμικες τουαλέτες ή από φαγητά που μας έχουν σερβιριστεί από άτομα που δεν τηρούν κανόνες υγιεινής (δεν έχουν καθαρά χέρια, δεν πλένουν καλά το κρέας και τα λαχανικά, δεν καθαρίζουν τον πάγκο εργασίας μετά από το κόψιμο του ωμού κρέατος). Ο σταφυλόκοκκος που βρίσκεται κυρίως πάνω στο ανθρώπινο δέρμα και ιδίως στην κοιλότητα της μύτης, στο λαιμό και σε περιοχές που υπάρχουν ανοικτές πληγές. Μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο. Πώς μπορώ να προφυλαχθώ από τέτοια παθογόνα μικρόβια και να προλάβω τις τροφικές δηλητηριάσεις; Κατ’ αρχήν θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι οι επικίνδυνοι για την υγεία μας παθογόνοι οργανισμοί είναι ελάχιστοι, σε σχέση με το σύνολο των μικροβίων που ζουν και αναπτύσσονται ελεύθερα ανάμεσά μας. Γι’ αυτό, αν τηρούμε μερικούς βασικούς κανόνες πρόληψης, μπορούμε να υψώσουμε μια ασπίδα προστασίας και να ελαχιστοποιήσουμε τις πιθανότητες προσβολής του οργανισμού μας. Πρώτα απ’ όλα λοιπόν, οι γιατροί συνιστούν να προσαρμόσουμε τις διατροφικές μας συνήθειες σε τέτοια επίπεδα ώστε να αναπτύξουμε ισχυρές αντιστάσεις απέναντι στις απειλές από παθογόνους μικρό-οργανισμούς. Με λίγα λόγια να αφαιρέσουμε από το διαιτολόγιό μας, τα φαγητά που είναι συσκευασμένα σε κονσέρβες γιατί περιέχουν πολλά συντηρητικά, τα ανθρακούχα αναψυκτικά γιατί το ανθρακικό οξύ που περιέχουν έχει την ιδιότητα να καταστρέφει το μαγνήσιο –μια ουσία που παράγει ο οργανισμός μας και είναι απαραίτητη για την απορρόφηση των βιταμινών-, τα φαγητά που ανήκουν στην κατηγορία του «πρόχειρου φαγητού» ή fast food γιατί αφενός μαγειρεύονται μέσα σε λάδι που έχει χρησιμοποιηθεί πολλές φορές μετατρέποντας τα ωφέλιμα συστατικά του σε επιβαρυντικές ουσίες για τον οργανισμό και αφετέρου δεν γνωρίζουμε τι προέλευσης είναι το κρέας και τα λαχανικά που περιέχουν και, πόσο καλά έχουν μαγειρευτεί. Αφού λοιπόν υιοθετήσουμε τις σωστές διατροφικές συνήθειες, καλό θα είναι να προχωρήσουμε σε μερικές σχολαστικές -και απλές στην εφαρμογή τους- διαδικασίες ελέγχου των φαγητών που καταναλώνουμε, έτσι ώστε να προστατέψουμε μόνοι μας τον εαυτό μας από επικίνδυνες ασθένειες που σχετίζονται με τις τροφικές δηλητηριάσεις. Κανόνες πρόληψης των τροφικών λοιμώξεων Η διαδικασία ελέγχου μιας τροφής πρέπει να ακολουθείται σε όλα τα στάδια: από τον πάγκο της λαϊκής ή το ράφι του supermarket μέχρι τη βιτρίνα του εστιατορίου και να συνεχιστεί στο σπίτι μέσα στην κατσαρόλα, επάνω στο μάρμαρο της κουζίνας και μέσα στο θάλαμο της κατάψυξης. Για παράδειγμα ποτέ δεν διαλέγουμε ντομάτες, μαρούλι ή φρούτα και άλλα λαχανικά που το χρώμα τους ή μορφή τους έχει υποστεί αλλοίωση. Μια λιωμένη ντομάτα με παράξενη και ξινή οσμή, σίγουρα δεν είναι κατάλληλη για να φαγωθεί, όπως επίσης δεν θα πρέπει να αγγίξουμε ένα μαρούλι που μερικά από τα φύλλα του είναι σάπια και φιλοξενούν μικροσκοπικά έντομα. Ένα μήλο ή οποιοδήποτε άλλο φρούτο που έχει τρύπες από σκουληκάκια πρέπει να πεταχτεί αμέσως. Σε ότι αφορά το κρέας τα ψάρια και τα αλλαντικά, θα πρέπει να προσέξουμε ώστε να μην έχουν σκούρο χρώμα που θυμίζει μπαγιάτικο, δυσάρεστη οσμή και αλλοιωμένη σύσταση. Αν πάλι βρεθούμε σε ένα τυροπιτάδικο ή ένα fast food και μας σερβίρουν μια μερίδα φαγητό που ήταν εκτεθειμένο επάνω στον πάγκο για πολύ ώρα και προπαντός χωρίς να έχει καλυφθεί με κάποιο προστατευτικό σκέπασμα, σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να το δεχθούμε. Επιπλέον, αν το μπιφτέκι είναι «ξερό» και κρύο ή το συνοδευτικό μαρούλι και η ντομάτα είναι στεγνά και μαραμένα, αυτό σημαίνει ότι είναι μπαγιάτικα και ακατάλληλα για να τα καταναλώσουμε. Πολύ μεγάλη σημασία επίσης έχει και η συμπεριφορά του ατόμου που μας σερβίρει. Αν για παράδειγμα, αγγίζει με γυμνά χέρια τα διάφορα αλλαντικά και στη συνέχεια τα τοποθετεί πάνω σε ξύλο κοπής ή σε κάποια άλλη επιφάνεια για να τα κόψει, χρησιμοποιώντας μετά το ίδιο μαχαίρι και την ίδια επιφάνεια για να κόψει το ψωμί, χωρίς να πλύνει τα χέρια του, τότε σίγουρα δεν πρόκειται για κάποιον που τηρεί τους κανόνες υγιεινής και συγκεντρώνει αυξημένες πιθανότητες να καταστεί φορέας μετάδοσης παθογόνων μικροβίων. Ποτέ δεν δοκιμάζουμε ένα μαλακό τυρί που δείχνει να έχει μείνει πολλές ώρες εκτός ψυγείου και συγκεντρώνει σημάδια αλλοίωσης, όπως γυαλάδα στην επιφάνειά του και πολύ μαλακή υφή, έντονη μυρωδιά και τάση να κολλάει επάνω στο μαχαίρι όταν επιχειρούμε να το κόψουμε. Φροντίζουμε να καταναλώνουμε πάντα ένα παγωτό που γνωρίζουμε την ταυτότητα του κατασκευαστή του. Επίσης, καλό είναι να ελέγχουμε τις διαδικασίες συντήρησης στο κατάστημα που θα το αγοράσουμε. Αν πιστεύουμε ότι φυλάσσεται σε θερμοκρασία μεγαλύτερη από την κανονική (θα το καταλάβουμε γιατί θα έχει μαλακώσει με αποτέλεσμα να στερείται της «τραγανής» του εμφάνισης) τότε υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να αναπτυχθούν παθογόνοι μικρό-οργανισμοί που θα μας προκαλέσουν ποικίλες στομαχικές και εντερικές ανωμαλίες. Τόσο στο σπίτι και το σχολείο όσο και σε ένα εστιατόριο, φροντίζουμε πάντοτε να πλένουμε τα χέρια μας πριν ξεκινήσουμε να τρώμε, ιδίως αν έχουμε επισκεφθεί προηγουμένως κάποια κοινόχρηστη τουαλέτα ή έχουμε πραγματοποιήσει χειραψίες με άγνωστα άτομα. Σε κάθε περίπτωση, ποτέ δεν πίνουμε από το ίδιο ποτήρι με ανθρώπους που δεν γνωρίζουμε καλά και δεν δοκιμάζουμε από το πιάτο τους με το δικό τους κουτάλι ή πιρούνι. Στο σπίτι, αν κάποιο φαγητό έχει μείνει για αρκετές μέρες ξεχασμένο στο ψυγείο και μυρίζει δυσάρεστα, τότε το πετάμε στα σκουπίδια χωρίς δεύτερη σκέψη. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι από τη στιγμή που θα μαγειρέψουμε ένα φαγητό, καλό θα ήταν να το καταναλώσουμε όσο γίνεται συντομότερα. Οι πλημμελείς συνθήκες συντήρησης, δηλαδή σε λάθος θερμοκρασία και μέσα σε ακατάλληλο σκεύος, ενδέχεται να γίνουν αιτία για την ανάπτυξη επικίνδυνων μικροβίων. Ακόμη, καλό θα ήταν να μην διατηρούμε άσκοπα και για μεγάλο χρονικό διάστημα, αμαγείρευτα κρέατα μέσα στην κατάψυξη. Διότι αφενός μεν, κάθε φορά που ανοίγουμε για να πάρουμε π.χ. ένα παγάκι αποσταθεροποιείται η θερμοκρασία της κατάψυξης και παραμονεύουν κίνδυνοι για την ανάπτυξη μικροβίων, αφετέρου, όταν το κρέας παραμένει για πολύ καιρό σε συνθήκες βαθιάς κατάψυξης σταδιακά χάνει τα θρεπτικά του συστατικά. Πώς θα αντιμετωπίσω μια πιθανή ασθένεια από τροφική λοίμωξη; Οι γιατροί προειδοποιούν: αν κάποια στιγμή νιώσουμε αδικαιολόγητα ένα ή περισσότερα περίεργα συμπτώματα, όπως για παράδειγμα, τάση για εμετούς, διάρροια, ναυτία, εξασθενημένο μυϊκό σύστημα και υπνηλία, θα πρέπει αμέσως να επισκεφθούμε τον γιατρό μας. Μια φαινομενικά ασήμαντη τροφική λοίμωξη μπορεί να οδηγήσει σε ποικίλες διαταραχές και εν γένει επιπλοκές όπως έντονη αφυδάτωση και απώλεια ηλεκτρολυτών με απρόσμενες και μη αναστρέψιμες συνέπειες. Σε κάθε περίπτωση, η πιο σωτήρια λύση είναι η έγκαιρη αντιμετώπιση και η κατά γράμμα συμμόρφωση στις υποδείξεις του γιατρού.